| DETTI , PROVERBI, modi di dire (per i significati consultare le voci di riferimento) | ||
| G
-O |
||
G - O |
||
| Ghiànnari si sonna 'u porcu. | ||
| Gnòccula persa = minchia persa | ||
| 'Gnùri, 'nnà zuttàta! | ||
| Hai 'a parlàri quannu pìscia 'a addrìna! | ||
| Haiu un còri asinu e un còri liuni. | ||
| Hàiu un turcu 'a vìnniri e vinu 'un ni vivi! (Quannu 'un-mi-nni-rànnu!) | ||
| 'I 'àtti manzi fannu mali-criànzi. | ||
| Iccàri l'acqui fòra. | ||
| I cosi, camìnanu! | ||
| I cosi longhi addivèntanu serpi! | ||
| Iddru, abbèru, tu lu rici! e no, appòsta! | ||
| Ìddru, dròcu è: sanu e chinu ri vita. | ||
| Ìddru era beddru, 'u piddrusìnu, vinni 'a 'atta e ci pisciàu! | ||
| Ìddru, 'u cicirèddru puru pisci è? | ||
| Iddru, unni arriva, 'un ci nni metti scala! | ||
| I manu sunnu oru! | ||
| I mura hannu arìcchi! | ||
| Iò, nna' mànica l'avìa! | ||
| Iò 'un chiànciu li pira e li ciràsi, chiànciu 'a cunfirènza chi ti rèsi! | ||
| Iòviri-ràssu: cù 'un-n'avi rinàri si 'mpìgna 'u mustàzzu. | ||
| Iòviri, 'un ti mòviri! | ||
| I parènti su' com'i scàrpi: chiù stritti su', chiù mali fannu! | ||
| 'I picciòtti r'ovànnu. | ||
| 'I pisci r'am-màri su ristinàti a cù si l'avi a mangiàri! | ||
| Iri a babbalucéddra. | ||
| Ìri a dipèrdiri, comu i càntari ( o càncari) vecchi! | ||
| Ìri a ligna senza corda. | ||
| Ìri a 'mèssiri, comu l' 'àmmaru! | ||
| Ìri a pilu. | ||
| Iri cài-cài. | ||
| ìrici a-fumu-calàtu. | ||
| Ìrici a pirtùsu-fattu. | ||
| Ìri circànnu vàrchi abbuccàti. | ||
| Ìrici postu o' peri | ||
| Ìri facènnu comu 'na musca addiùna. | ||
| 'I rinàri d'u sparagnatùri si li mangia 'u sciampagniùni. | ||
| Iri 'n-facci 'i baddri. | ||
| Ìri 'nn-arrè, comu 'u curdàru. | ||
| Iri 'n sacchètta. | ||
| Iri pi-setti e pi-r-ottu. | ||
| Ìri pi' varagnàri, e fari-rètta! | ||
| 'I riscùrsi sunnu comu 'i ciràsi. | ||
| Ìrisi a scriviri. | ||
| Irisìnne o' lèstu, comu-i-sbìrri! | ||
| Irisìnni a 'mèstiri. | ||
| Irisìnni a picu. | ||
| Irisìnni supra-e-mura. | ||
| Ittàri acqua a lavìna | ||
| Ittàri astìmi. | ||
| Ittàri botti. | ||
| Ittàri 'n-sàrsa. | ||
| Ittàri pìrita 'ncucchiàti | ||
| Ittàri sàuti | ||
| Ittàrisi a scoppu. | ||
| Ittàri 'u càntaru. | ||
| Ittàri 'u nìuru, comu 'a sìccia (o comu 'u purpu). | ||
| Ittàri un sàutu | ||
| . | ||
| Iucàri a futti-cumpagnu. | ||
| 'Iucàri a paru-zìparu. | ||
| Iucàri cu' du' mazza 'carti. | ||
| Iucàri cu' mortu. | ||
| Iucàri di cura. | ||
| Iucàrisi 'a-spìsa. | ||
| Iucàrisi l'assu. | ||
| 'Iuncèru du' pezze e ficiru 'n'àbbitu. | ||
| Iùnciti cu' chìddri mègliu-ri-tìa e pàcaci 'i spìsi! | ||
| Iurnàti-curti e pisci-longhi (o viceversa) | ||
| Iurnàta-rutta, pèrdila tutta! | ||
| Iù-va! .. Iù-va! | ||
| 'I vai d'a pignàta, 'i sapi 'a cucchiàra chi la rimìna. | ||
| L'acèddru rìntra 'a 'àggia o canta p'amùri , o canta pi' ràggia! | ||
| L'acèddri si pìgghianu (quannu su') pusàti. | ||
| L'acqua, sippùru 'unn-assùppa, vàgna! | ||
| L'àiu 'n-pizzu a' ling(h)ua. | ||
| L'amùri è amùri e no broru ri cìciri! | ||
| L'anuràtu mastr'Austìnu! | ||
| L'arma a Diu e 'a robba a cu tocca ( o a cù vèni). | ||
| L'arridducèru 'na sangharìa. | ||
| La scafazzàsti! | ||
| Lassa e pìgghia. | ||
| Làssalu sbàttiri! | ||
| Lassàri a trùgghiu o Lassàri 'n-trìrici. | ||
| Lassàri a unu c'a scuma 'n mucca | ||
| Lassàrici li scorci. | ||
| Lassari 'u tettu abbaddràtu. | ||
| Lassàta 'a culummàra, addiu casalicchiàra. | ||
| Làssa 'u fòcu ardènti e cùrri p'i parturènti! | ||
| Làssa 'u pilu e vattìnni! | ||
| Latru-sbannùtu. | ||
| Lèggiu, lèggiu, picciòtti mei, lèggiu, lèggiu! -> cfr Dizionario della Processione dei Misteri | ||
| Libbìcci, vai a Napuli senza 'mpàcci! | ||
| Lìnghua-cùrta e vràzza-longhi! | ||
| Lingua sciòta. | ||
| Lippu-gèbbia. | ||
| Li sturìa tutti, comu 'i siliàti! | ||
| Livàri(ci) 'a calùnia. | ||
| Livàrisi d'i chiàcchiari. | ||
| Livàrisi r'in-mùcca. | ||
| Livàrisi r'in-n-còddru. | ||
| Livàrisi r'in-n-testa. | ||
| Livàrisi 'u pinsèri. | ||
| Livàrisi 'u scòmmiru (??) | ||
| Livàrisi 'u spìziu. | ||
| Livàri 'u salùtu. | ||
| Livàri 'u scùcchiu. | ||
| L'occasiòni fa l'òmu làtru! | ||
| L'occhiu r'u patrùni 'ngrassa 'u cavàddru! | ||
| L'occhiu vòli 'a so' parti! | ||
| L'omu è cacciatùri. | ||
| L'omu pi la parola e 'u voi pi' li corna. | ||
| Longhu-ammàtula. | ||
| Lu fòcu di la pàgghia pìcca rura / comu l'amuri di la munzignàra.. | ||
| Luna-curcàta, marinàru-addrìtta! | ||
| Lùnniri, 'un ti cunfùnniri! | ||
| Lunnirìa, quannu si marìta Tànu | ||
| Luntànu ri mia un mìgghiu! | ||
| Luntànu-ri-vista, luntànu-ri-cori! | ||
| Mà-àtri-mia! Arrìzzanu li carni! | ||
| M' abbùtta! | ||
| Maccarrùna e milingiàni a la fùncia ri salistàni, maccarrùna e tagghiulìni a la fùncia ri parrìni. | ||
| Macchiàrisi l'arma (anima) | ||
| Ma chi c'è? Baccàgghiu? (-> 'n-nìscu?) | ||
| Ma chi discùrsi fai? | ||
| Ma chi scrivi...senz'occhiàli!? | ||
| Ma chi si' vacanti di rìntra? | ||
| Ma chi ti 'mpàranu a' scòla? | ||
| Ma, cu'-c-cù ti iùnci? | ||
| Malu-inìa! | ||
| Malu-pisci o pisci-malu o o pisci-tunnu. | ||
| Manciàrisi o Mangiàrisi i paroli | ||
| Màngia d'u to'-màngia; e d'u to' saziatìnni! | ||
| Màngia-pani a trarimèntu. | ||
| Mangiàri maccarrùna 'n testa a unu. | ||
| Mangiàri pagghiàzzi. | ||
| Mangiàri pani e cutèddru. | ||
| Mangiàri purmùna. | ||
| Malu-pisci 'n tunnàra. | ||
| Mannàri a cògghiri babbalucéddra. . | ||
| Mannàri a fari-'n-culu. | ||
| Mannàri a scangiari. | ||
| Mannàri a-strafùttiri. | ||
| Mantèniri a zuccaru e'-carti. | ||
| Mantinùtu a figghiu-ri-famìgghia. | ||
| Marònna mia, facitici 'a ràzia! | ||
| Màrtiri: 'un ti pàrtiri! | ||
| Mastru Ramùnnu: 'unn'è cuntentu s'-un-viri lu funnu alias Tannu si queta Ramùnnu: quannu ci viri lu funnu. | ||
| Mastru-ràtu, morsi ammazzatu! | ||
| Mastru-scònsa. | ||
| Màtri-mìa, quàntu addivintàsti! | ||
| Matri mìa ru Càrminu! | ||
| Matri-ranni, patri-ranni, signa'-matri, signu'-patri | ||
| Ma va' èttati a-m- màri cu 'nna màzzara 'n-còddru e cu l'acqua a nèsciri | ||
| 'Mbriacàrisi ri vinu-bonu. | ||
| Megghiu avìri, ch'-addisiàri! | ||
| Mègghiu corna chi nichèi! | ||
| Mègghiu-e-preu! | ||
| Megghiu èssiri riccu di sorti , chi di rinàri! | ||
| Megghiu 'm-mìria chi piatà! | ||
| Mègghiu mùtu! | ||
| Mègghiu-mutu, e no pagghètta! | ||
| Mègghiu pèrdiri chi strapèrdiri! | ||
| Mègghiu pìcca gòriri chi assai trivuliàri! | ||
| Mègghiu ri nénti, maritu vecchiu; quannu-no' servi pi' quariàri 'u lettu ! | ||
| Mègghiu riri: chi sàcciu! E nno: chi sapìa! | ||
| Mègghiu russiàri 'nna 'ota, chi gianniàri tanti 'oti ! | ||
| Mègghiu suràri chi tùssiri! | ||
| Mègghiu un iòrnu ri liùni chi cèntu ri pecura! | ||
| Mègghiu un ovu 'st'iòrnu chi dumani 'na addrìna! | ||
| Mègghiu 'un riri, chi riri! | ||
| Mègghiu 'u-tìntu-pruvàtu, chi 'u bonu a pruvàri! | ||
| Mèrcuri: metti 'u pani nne' vèrtuli! | ||
| Mèttici 'nna pezza | ||
| Mettiri pustìddra. | ||
| Mèttici un puci nn'arìcchia = Mèttici un puci 'ntesta | ||
| Mèttiri 'a bona-parola | ||
| Mettiri 'a calùnia. | ||
| Metti a dènti, ch'- accunsènti! | ||
| Mèttiri 'a mòrti all'occhi | ||
| Mèttiri 'a mussalòra a unu | ||
| Mettiri a parpàgnu | ||
| Mèttiri 'a prua-di-supra | ||
| Mèttiri 'i carti 'n-tàula. | ||
| Mèttiri-micìddi. | ||
| Mèttiri panza-e-prisenza o Pisintàrisi panza-e-prisenza | ||
| Mèttiri sutt' 'a 'ncùnia = Tèniri a-martèddru | ||
| Mèttiri 'u rùrici-tarì 'n tàula (oppure, mèttiri i cincu-liri 'n tàula). | ||
| Mèttisi a culu-a-ponti. | ||
| Mèttisi 'a facci-ri-fìssa ..pi'-gghìri rìntra-'a-fissa! | ||
| Mèttisi 'a facci-ri-fissa ..p'-'un-pacàri daziu. | ||
| Mèttisi a pani-e-tumàzzu. | ||
| Mèttisi a picurùni. | ||
| Mèttisi a siccantarìa. | ||
| Mèttisi 'a testa a partìtu. | ||
| Mèttisi l'acqua rìntra. | ||
| Mèttisi 'n-pinséri. | ||
| Mèttisi o' passu. | ||
| Mèttisi sutta scupa. | ||
| Mèttisi un puntu 'n-mucca e 'n'autru 'n-culu. | ||
| Mezza-parola | ||
| M'ha' scantàri? Chi sugnu nnê-casi-vacanti? | ||
| Mi livàu cent'anni ri salùti! | ||
| Milùni-chiusu. | ||
| Mìnchia carricàta ri pàssuli. | ||
| Mìnchia-cull'occhi. | ||
| Mìnchia-marina. | ||
| Mìnchia-patuvàna. | ||
| Mìnchia persa = gnòccula persa | ||
| Minestra scafàta (o scafazzàta) - Minèstra quariàta. | ||
| Mi pari 'na Papìssa. | ||
| Mi pari 'u immurutèddru supra-'u-scògghiu! | ||
| Mi pari un pizzaiòlu! | ||
| Mi pari un quàtru anticu. | ||
| Mi pari 'u puvirèddru-'i-Pacèca! | ||
| Mi pàrsi un trònu! | ||
| Mi pintìvi pi quantu capìddri n'àiu 'n testa! | ||
| Mi sbutulìa 'u stòmmacu. | ||
| Mi servi pi' caminàta, pi'-mparamèntu. | ||
| Mìsu a-palummàru. | ||
| Misu a panza all'aria | ||
| Misu o' picu-o' picu. | ||
| Mìzzica! - Miih! - Mìu, mìu! | ||
| M'mèstiri unu a mali paròli. | ||
| Mògghi e vôi ri paìsi toi. | ||
| Mòriri ('m)purrìtu. | ||
| Mori un-Pàpa, e si fa un-cardinali | ||
| Mòrsi cù mòrsi e cù amavu pèrsi. | ||
| Mòrta, sùgnu! | ||
| Mòrti addisiàta 'un-n' arriva mai! | ||
| Morti e patrùna, 'un si sapi quannu arrivanu! | ||
| 'Mpapparinàtu o Russu-'mpapparinàtu | ||
| 'Mpapucchiàri 'u riscursu. | ||
| 'Mpàra l'arti e mettila da parti! | ||
| 'Mparàri a rucaziòni. | ||
| 'Mpàsta mòddru e 'mpìccica rùru. | ||
| 'Mpastucchiàri 'i facènni. | ||
| 'Mpiegàtu di pinna-longha | ||
| 'Mpignàri 'a paròla. | ||
| 'Mpignàrisi 'a cammìsa e puru l'òcchi. | ||
| Muddràri un timpulùni. | ||
| Muddriarisìlla. | ||
| Muffa! | ||
| Munnàrisi i rènti. | ||
| Munnu ha statu, e munnu è! | ||
| Muntàgni cu muntàgni, 'un si iùncinu; ma 'i genti r'u munnu, si iùncinu! | ||
| Muratti fici 'a liggi .. e fu suggettu a' liggi! -> Curiosità | ||
| Muratti fici 'a liggi ..e Muratti la livau! -> Curiosità | ||
| Mùrdi bònu e vai cantannu! | ||
| Muru-vàsciu. | ||
| Musca!! | ||
| Muschìtta-ri-salìna. | ||
| Mussu ri 'opa. | ||
| Mutu, comu un pisci! | ||
| N'àiu vistu càntari, ma no di-setti-palma! | ||
| 'Na musca 'n'on mòscu. | ||
| 'Nna 'ota si-ci-passa d'u malu passu! | ||
| 'Na 'ota o l'àutra! | ||
| 'Na parulèddra menu, e 'a paci 'n-casa! | ||
| Nàsciri 'mparàtu | ||
| Na' 'ssu culu ascìppi ancìddri? Nè rossi, né minutìddri! | ||
| 'N-càsa Pilucchèddra...i sunatùra? | ||
| 'Ncuttumàrisi = Fari 'urèddra a-matapòllu = Fari 'urèddra-fràrici | ||
| Né mulu, né mulìnu, né signùri pi' vicinu, né cumpàri cuntadinu. | ||
| Nèsciri di rera. | ||
| Nèsciri di scummègna. | ||
| Nescirisìllu d'a mànica. | ||
| Nescisìnni o Rispùnniri a scoppu. | ||
| Nfilàri 'na bàddra 'n-n'on cannùni. | ||
| 'Nfrancisàtu | ||
| Niàtri, 'un-n'avèmu avutu mai nènti a chi fari c'- 'a giustìzia! | ||
| Niculàu, Niculàu, quattru scecchi s'ammuccàu, e pi'-'nna-cura s'affucàu. | ||
| Nìuru comu 'u giuìttu (corallo nero). | ||
| 'Nna manu lava all'àutra e tutti' rùi làvanu 'a fàcci! | ||
| 'Nna màscara, mèttiti! | ||
| Nnà quattru botti, s'allistìu o S'allistìu nna' quattru e quattr'ottu | ||
| 'Nna-rènnita ci 'oli! | ||
| Nnè scùsciu, nnè tammùsciu. | ||
| 'Nn 'on mìriri-e-svìriri. | ||
| "Nòmini 'e patri / scàccia-balati / cìciri-còtti / e favi-caliàti! " | ||
| 'N parola | ||
| 'N-pinitenza d'i me' piccati! | ||
| 'N-Puntètta (-> Cull'ìndici e pòllici) | ||
| 'N-sanu | ||
| 'Ntìsu. | ||
| 'Ntracchiàri - 'Ntracchiàrisi | ||
| 'Ntracchiàtu = "vistùtu ri-tràcchia" | ||
| Nùddru nasci 'mparàtu! | ||
| Nùddru po' diri "ri 'st'acqua 'un-ni vivu"! | ||
| Nun c'è mortu senza cantu, nun c'è zita senza chiàntu | ||
| Nun ci scuppulari a coppula ra minchia | ||
| Nun sapìrini mancu li scòrci. | ||
| Occhi apè(r)tti! | ||
| Occhiu ch'un viri, cori ch'un dòli! | ||
| Occhiu 'i variùni. | ||
| Ocìsu, lu-cori! [???? -> Problemi e dubbi] | ||
| O' funnu 'u mari-nìuru! | ||
| Ogni àddru addrìa no' so' addrinàru! | ||
| Ogni criatura porta a so' natura! | ||
| Ogni ficatèddru ri mùsca fa sustànza! | ||
| Ogni lassàta è perduta! | ||
| Ogni 'mpirimèntu servi pi' giuvamentu! | ||
| Ogni 'nsignamèntu è miricamèntu ** | ||
| Ogni passu, 'na m-missùta![o 'na carùta] | ||
| Ogni princìpiu è forti, e ogni desidèriu veni a fini. | ||
| Ogni princìpiu havi la so' fini. | ||
| Ogni scupa nova fa scùsciu. | ||
| Ogni tinta acqua leva 'a siti! | ||
| Ognunu s'allìcca 'u so' mòrvu! | ||
| Ognùnu tira acqua o' so' mulìnu! | ||
| Oh! Unni semu iùnti ...cu sceccu!? | ||
| 'Oi fàri-rètta? Accàtta catìna, rilòggiu e scuppètta! | ||
| 'Oi fùttiri o' vicìnu? Cùrcati prestu, e sùsiti matinu! | ||
| 'O iornu 'un ni 'ogghiu e a' notti spardu l'ògghiu! | ||
| Oli vìnciri ch'i scartazzi! | ||
| Òmini 'n casa: càntari-chini! | ||
| Omu era, riàulu addivintàu | ||
| O' Munti cercanu a unu pi'_còcu (piccòcu)[Qualcuno da impiegare come cuoco o qualcuno che sia effeminato]. | ||
| Omu-ri-panza. | ||
| Omu ri parola | ||
| 'O piacìri 'un c'è prezzu [C' u piacìri 'un c'è prezzu!] | ||
| Òriri a-scialacòri. | ||
| Orvu-matticànu! | ||
| Òrvu di l'òcchi! | ||
| 'O sdèrru. | ||
| 'Ota, gira e firrìa e si fìci mezziòrnu! | ||
| 'Ota, gira e firrìa e squagghiàu 'a matinàta! | ||
| 'Òtala, chi s'abbrucia! | ||
| 'Ota pi' 'ota! | ||
| O ti mangi 'ssa minèstra, o ti 'etti d'a finèstra! | ||
| O tròppu a-sàccu, o troppu a-sìccu. | ||
| G - O
|
||
| in costruzione |